این در حالی است که تصور عمومی از جنگ در خاورمیانه بسیار دور از تصور رسمی است؛ بحث‌های داغ و فراخوان‌ گروههای مختلف در شبکه‌های اجتماعی موجب شکاف بین گروههای مختلف قومی و مذهبی می‌شود. در قرقیزستان، نمایندگان پارلمان تصمیم گرفتند حقوق یک روز خود را «به عنوان کمک مادی به مردم فلسطینی که در جریان تشدید مناقشه فلسطین و اسرائیل آسیب دیدند» اهدا کنند. در قزاقستان، نورتاس آدامبای بازیگر و کارگردان مشهور خواستار لغو تور گروه موسیقی روسی "ماشین زمان" به قزاقستان به دلیل حمایت از ارتش اسرائیل شد.

در این گزارش دیدگاه های متخصصان قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان در مورد نحوه واکنش کشورهای آسیای مرکزی به جنگ فلسطین و اسرائیل، نقش تبلیغات روسیه در این موضوع و همچنین چالش‌های جدید برای اقتصاد و امنیت منطقه ارائه می شود.                   

گزارش

منشور تقابل مذهبی خطرناک است

اصیلبک ایزبایروف (قزاقستان) دکترای علوم تاریخی و مدیر مؤسسه تحقیقات ژئوپلیتیک، معتقد است که هویت مسلمان نقش بزرگی در این بحران خواهد داشت و موضوع مسجد الاقصی می تواند به جریان اصلی جنبش های رادیکال در سراسر جهان تبدیل شود. و چنین کنش‌گری مسلمانان می‌تواند فرصت‌های تازه‌ای برای جذب نیرو برای گروه های تروریستی در کشورهای آسیای مرکزی فراهم کند.

این کارشناس توضیح می دهد: این درگیری بیشتر بر پایه قومی است. اما مذهب یکی از عوامل مهم این جنگ است  و اینجا همه چیز به تشدید درگیری بستگی دارد. در حال حاضر قربانیان زیادی وجود دارد و تجمعات و تظاهرات در سراسر جهان در حال برگزاری است.

او نگران است که تشدید رویارویی فلسطینی-اسرائیلی به ماشه ای برای سایر نقاط تنش تبدیل شود. به گفته این کارشناس، هر گونه درگیری در حال حاضر می تواند شعله ور شود. به عنوان مثال، چین ممکن است با سوء‌استفاده از وضعیت، تلاش کند تا مسئله تایوان را "ببندد"؛ جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که آذربایجان را به دلیل سوء استفاده از کمک اسرائیل در حل مسئله قره باغ کوهستانی "مجازات" خواهد کرد. اگرچه به احتمال زیاد، درگیری بین جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل محتمل تر است. همچنین اطلاعاتی در مورد حمله به اسرائیل از لبنان وجود دارد. افزون بر این، به نظر من درگیری بین حماس و اسرائیل می تواند به یک درگیری بزرگتر تبدیل شود که در آن بسیاری از کشورها درگیر خواهند شد.

اسیلبک ایزبیروف یادآور می شود: بیت المقدس برای مسلمانان سومین شهر مقدس پس از مکه و مدینه است؛ بازی با احساسات مؤمنان و دعوت آنان به جهاد در این سرزمین، فقط با کار حرفه ای برای جذب نیرو حل می‌شود. این کارشناس این احتمال را رد نمی کند که شهروندان قزاقستان نیز برای کمک به "برادران مسلمان" در آزادی قدس عزیمت نمایند.

وی می گوید: روزی، موضوع سوریه برای ما یک مسئله مبرم بود. برخی از رادیکالیست ها برای جذب شهروندان به مناطق درگیری کار می کردند. اما اکنون ممکن است استخدام بسیار قوی تر صورت گیرد و افراط گرایی مذهبی تشدید یابد. اگر درگیری ادامه پیدا کند، موضوع آزادسازی قدس شریف با جدیت بیشتری در میان مسلمانان سراسر جهان مطرح خواهد شد. اندیشه های صلاح الدین ایوبی و غیره احیا خواهد شد. رادیکال های مذهبی صرفا برای کمک به "برادران" خود به سوریه رفته بودند، اما در اینجا می توان در مورد آزادسازی سومین زیارتگاه مهم اسلامی صحبت کرد. و بر اساس اظهارات طالبان، کار جذب نیرو از قبل آغاز شده است.

بنابراین، همانطور که اصیلبک ایزبایروف اطمینان دارد، همه کشورهای جهان اکنون باید به این فکر کنند که چگونه از شهروندان خود در برابر تبلیغات مذهبی محافظت کنند. اینکه آیا قزاقستان می تواند با این وظیفه کنار  بیاید یا خیر، یک سوال بزرگ است.

وی هشدار می دهد: «اکنون نارضایتی زیادی در میان مسلمانان از تصمیمات مقامات قزاقستان وجود دارد. اهالی مسجد که همیشه گفته اند یک مسلمان واقعی باید از تصمیمات دولت تبعیت کند، اکنون می گویند: "اگر تجمعی علیه مقامات قزاقستان برگزار شود، ما دخالت نمی کنیم." یعنی هنوز نمی گویند که مخالف دولت خواهند بود، اما برنامه ای هم ندارند که در کنار دولت عمل کنند. و همه اینها به این دلیل است که خود دولت با ممنوعیت پوشیدن لباس اسلامی، مسلمانان را به یک محله گتو (ghetto) مصنوعی می کشاند. محله گتو محل تربیت بسیار مناسبی برای رادیکالیسم است. باید خط رفتار دولت و جامعه به ویژه بخش مذهبی آن را درست بسازید.»

عبدالمالک کادیروف، دانشمند علوم سیاسی و شرق شناس تاجیک می گوید که مردم به دلیل اینکه تحت تأثیر شدید همبستگی و انسجام مذهبی قرار دارند، اصلاً به علل اصلی این فاجعه فکر نمی کنند.

این کارشناس خاطرنشان می کند: امروز همه می خواهند با انتشار تصویری دلخراش از یک کودک یا زن کشته شده در صفحه شبکه اجتماعی خود تصویر «حافظ مسلمانان» را به دست آورند.

به گفته وی، شهروندان باید تفکر انتقادی داشته باشند تا مشخص کنند شر کجاست و شر بزرگتر کجاست و نه تنها چند رسانه مستقل، بلکه متخصصان نیز باید در این مورد صحبت کنند. در غیر این صورت، ما به هر اتفاقی که روی می دهد از منشور تقابل مذهبی نگاه خواهیم کرد. این را کارشناس علوم سیاسی می گوید و معتقد است این یک چیز بسیار خطرناک است.

تبلیغات روسیه هنوز وجود دارد

درک منازعه فلسطین و اسرائیل توسط یک عامل مهم دیگر یعنی تبلیغات روسیه پیچیده می شود. عبدالمالک کادیروف معتقد است که دیدگاه اکثریت جمعیت تاجیکستان تحت تأثیر شبکه های تلویزیونی روسیه شکل گرفته است.

او می‌گوید: «متاسفانه اکثریت جمعیت تاجیکستان در این مورد به این رویدادها از منظر تلویزیون روسیه نگاه می‌کنند که موضع دولتی روشنی در محکومیت یا تأیید اقدامات اسرائیل یا حماس ندارد.»

به گفته کارشناس، چنین بلاتکلیفی، "همراه با تصاویر متعدد از بمباران و تخریب شهرهای فلسطین و همچنین عکس های وحشتناک غیرنظامیان کشته و زخمی" می تواند به رادیکال شدن مردم دامن بزند.

این کارشناس توضیح می‌دهد: «همه این‌ها به‌طور غیرمستقیم افراد فاقد سواد رسانه‌ای را تشویق می‌کند تا خود را با جنگ علیه اسرائیل بیابند و گاهی حتی از اقدامات حماس حمایت می‌کنند.

فرهاد تولیپوف، کارشناس علوم سیاسی ازبکستان و مدیر مؤسسه علمی غیردولتی «کاروان دانش» معتقد است که تبلیغات روسیه در همه جا از جمله در آسیای مرکزی، نقش منفی ایفا می کند و تصویری بسیار تحریف شده از واقعیت ایجاد می کند.

بر اساس آن، تنها یک کشور در جهان است که حق را از آن خود می‌داند و همه کشورهای دیگر در اشتباهند. اگر در مولداوی، آذربایجان و قفقاز کانال‌های تبلیغاتی از جمله سایت‌های اینترنتی قطع شده اند، متأسفانه اینجا تلویزیون ما همچنان به پخش کانال‌های روسی ادامه می‌دهد و پس‌زمینه‌ای برای دیدگاه های مخدوش ایجاد می‌کند. بنابراین، امروز در افکار عمومی شاهد شکاف در مورد مشکل فلسطین هستیم، همانطور که در مورد وضعیت اوکراین نیز شکاف وجود دارد. تولیپوف اضافه کرد که همه اینها صرفاً به دلیل تبلیغات و اشتباه دولتمردان اتفاق می افتد.

پیش بینی رکود جهانی

به گفته بلومبرگ، مناقشه فلسطین و اسرائیل می تواند اقتصاد جهانی را تضعیف کند و همچنین در صورت درگیر شدن کشورهای بیشتری در جنگ، آن را وارد رکود نماید. به گفته این آژانس، در این صورت، قیمت نفت می تواند تا 150 دلار برای هر بشکه افزایش یابد و منجر به رکود جهانی شود که اقتصاد جهان را از حدود یک تریلیون دلار محروم کند. در این سناریو، نوسانات قیمت بر آسیای مرکزی نیز تاثیر خواهد گذاشت.

ادیل عثمانبتوف، متخصص علوم سیاسی قرقیزستان و کارشناس امور بین الملل، با اشاره به  جنبه های ژئواکونومیکی این درگیری، توجه را به پروژه بزرگ حمل و نقل IMEC جلب می کند. ایجاد کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا در اجلاس G20 در دهلی نو مشخص شد. خطوط ریلی و اتصالات بندری از هند به اروپا، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اردن و اسرائیل را یکپارچه خواهد کرد.

این کارشناس می‌گوید که این طرح یک رقیب مستقیم برای پروژه چینی "یک کمربند، یک جاده" است. از آنجایی که این راهرو از اسرائیل عبور می کند، سرنوشت آن نامعلوم است. تأخیر در اجرا تأثیر مستقیمی بر منطقه ما ندارد، اما در آینده، هند می‌تواند به یک تعادل ژئواکونومیک برای چین در آسیای مرکزی تبدیل شود.

جنگ و بحران انسانی متعاقب آن، منابع بیشتری را از قدرت های جهانی تخلیه خواهد کرد و این وضعیت برای کشورهای آسیای مرکزی که وابسته به کمک های مالی بین المللی هستند، نامطلوب است.

سپس چه اتفاقی می افتد؟

فرهاد تولیپوف، کارشناس مسائل سیاسی معتقد است که کشورهای آسیای مرکزی باید موضع بی طرفانه خود را در مناقشه فلسطین و اسرائیل حفظ کنند و توجه سازمان ملل را به اجرای تصمیمات قبلی خود جلب کنند.

"کشور اسرائیل توسط سازمان ملل ایجاد شد (در سال 1947، سازمان ملل قطعنامه ای را در مورد تقسیم فلسطین و ایجاد "دولت یهودی" و "دولت عربی" در قلمرو آن تصویب کرد - یادداشت سردبیر) و سازمان ملل حق داشتن کشوری برای مردم فلسطین را نیز به رسمیت می شناسد. بنابراین، به نظر من زمانی فرا رسیده است که فلسطین باید در نهایت به حاکمیت خود دست یابد و سازمان ملل باید بیانیه ای صریح و بی چون و چرا ارائه دهد که اولاً در مورد تشکیل کشور فلسطین اعلام کند و ثانیاً به طور قطعی و اساسی عدم پذیرش اقدامات خشن در نوار غزه را اعلام کند. بنابراین، اصل صلح باید مبانی دو دولت را تشکیل دهد. و من فکر می‌کنم کشورهای ما باید بیشتر به این موضوع اشاره کنند.

همکار او از قرقیزستان، ادیل عثمانبتوف، معتقد است که صرف نظر از اینکه رویدادهای خاورمیانه چگونه تفسیر می شود، کشورهای جهان که به دنبال منافع خود هستند، نباید جمعیت غیرنظامی را فراموش کنند.

این کارشناس علوم سیاسی افزود: "در هر جنگی، غالبا مردم غیرنظامی رنج می برند - کودکان، افراد مسن، زنان و مردمی که بی گناه هستند. در هر صورت نباید اجازه وقوع بلایای انسانی داد. باید فرصت هایی برای ورود غیرنظامیان به قلمرو زندگی خود وجود داشته باشد، کمک های پزشکی باید ارائه شود و

آب و غذا به طور کافی وجود داشته باشد. ما در قرن بیست و یکم زندگی می کنیم.

قزاقستان چه کاری می تواند انجام دهد؟

معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قزاقستان اخیرا در نشست سازمان همکاری اسلامی در  عربستان سعودی گفت که قزاقستان از حق قانونی فلسطینیان برای ایجاد کشور خود حمایت می کند. وی اعلام کرد کشور قزاقستان بر این باور است که اجرای فرمول «دو دولت برای دو ملت» بر اساس قطعنامه های سازمان ملل متحد تنها راه تضمین آینده ای آرام و مطمئن برای مردم فلسطین است.

همچنین در آغاز مناقشه، وزارت امور خارجه جمهوری قزاقستان پیشتر از طرف های درگیر دعوت کرده است تا ابزار سیاسی برای حل مسالمت آمیز اوضاع جستجو کنند. در عین حال، قزاقستان که در حال حاضر رئیس سازمان همکاری شانگهای (SCO) و کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا (CICA) است، ممکن است به اقدامات زیر بپردازد:

الف)  بحث و بررسی در چارچوب این سازمانها، با مشارکت کشورهای ذینفع، در مورد امکانات حل و فصل مناقشه مسلحانه بین اسرائیل و حماس و نیز توسعه و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری یا حداقل کاهش اثرات منفی این درگیری در سیاست و اقتصاد کشورها و مناطق مربوطه؛

ب) انجام مذاکرات بین اسرائیل و فلسطین در CICA که هر دو کشور عضو آن هستند. در این صورت، آستانه حداقل بار دیگر موضع حفظ صلح خود را تایید خواهد کرد.

نتیجه گیری:

مناقشه در هر نقطه جهان تاثیر منفی نه تنها بر مردمان کشورهای مورد منازعه بلکه بر تمام کشورهای جهان چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ انسانی دارد. کشورهای آسیای مرکزی به ویژه جمهوری قزاقستان با توجه به سابقه این کشور در همبستگی و انسجام ملت های مختلف از بدو استقلال تاکنون ، به عنوان کشور بی طرف و صلح دوست، همواره مبتکر مذاکرات برای رسیدن به راه حل های صلح آمیز  و سازش بین طرف های درگیر بوده است. از سوی دیگر این کشور تلاش می کند تاثیرات منفی این مناقشه را بر اقتصاد کشور به حداقل برساند. اما متاسفانه دولت قزاقستان به عواقب انسانی چنین درگیری ها کمتر توجه می کند. همانطور که در این گزارش گفته شد، منازعه بین اسرائیل و فلسطین می تواند شرایط حساس دینی در داخل کشور را وخیم تر کند. متاسفانه موضع رسمی قزاقستان در این زمینه بیش از یکماه از شروع مناقشه  اعلام گردید که خود این امر نیز باعث  اختلاف و چالش لفظی و تقسیم شدن مردم به چند دسته شد. در این راستا به نظر می رسد تا دیر نشده  قزاقستان باید سعی کند به موضع اکثریت مردم که همانا محکومیت حمله به غزه و توقف این کودک کشی و فاجعه انسانی است به طور شفاف عمل نموده و با مردم که صدایشان در شبکه های مجازی به گوش می رسد همراهی نموده و در مناسبات خود با رژیم اشغالگر قدس تجدید نظر نموده تا بتواند از شکاف به وجود آمده بین مردم و دولت جلوگیری نموده و به عنوان یک بی طرف منصف واقعیت ها را به درستی منعکس نموده و برای پیشگیری از آن به پیشنهادات مطرح شده از سوی ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران در اجلاس ریاض، جامعه عمل پوشانده و همراهی بیشتری از طریق مسئولیتهای خود در سازمانهای شانگهای و سیکا به عمل آورد.